Komu przysługuje zachowek po zmarłym spadkodawcy?
Zachowek przysługuje tylko i wyłącznie ściśle określonym osobom, wskazanym w przepisach Kodeksu cywilnego. Ten sam akt prawny reguluje także jego wysokość oraz określa, kto jest wyłączony od jego otrzymania.
Komu przysługuje zachowek po zmarłym spadkodawcy oraz jaka jest jego wysokość?
Co to jest zachowek?
Zachowek jest instytucją, której celem jest ochrona osób najbliższych dla spadkodawcy przed dokonywaniem przez niego takich rozporządzeń swoim majątkiem, które byłyby sprzeczne z ich interesami. Zapewnia on tym osobom udział spadkowy o odpowiedniej wysokości na wypadek, gdy testator przy czynionej darowiźnie lub sporządzaniu testamentu, dokonał ich pominięcia.
Jaka jest wysokość zachowku?
Osobom uprawnionym do zachowku należy się połowa wartości udziału spadkowego, który przypadałby im przy spadkobraniu. Udział ten ulega powiększeniu do wartości dwóch trzecich w przypadku, gdy uprawniony:
- jest trwale niezdolny do pracy,
- jako zstępny jest małoletni.
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek przysługuje:
- zstępnym,
- małżonkowi,
- rodzicom spadkodawcy,
którzy byliby powołani do spadku z tytułu dziedziczenia ustawowego.
W rozumieniu prawa, zstępnym jest każdy kolejny potomek tej samej osoby, a więc jej dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk, etc. Osoby te są spokrewnione ze sobą w linii prostej i pochodzą wzajemnie od siebie.
Jakie osoby są wyłączone od otrzymania zachowku?
Wyłączone od otrzymania zachowku są następujące osoby:
- które zrzekły się dziedziczenia lub odrzuciły spadek przysługujący im z mocy ustawy,
- małżonek wyłączony od dziedziczenia w sytuacji, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z jego winy i żądanie to zostało uwzględnione przez Sąd,
- uznane za niegodne dziedziczenia,
- wydziedziczone przez spadkodawcę.
Spadkobierca może być uznany przez Sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił go lub przerobił albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Z kolei, spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć osoby uprawnione do zachowku, jeżeli:
- wbrew woli spadkodawcy postępują one uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuściły się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo też rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, chyba, że wcześniej im przebaczył.
Jakie osoby są zobowiązane do pokrycia zachowku?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci darowizny uczynionej przez spadkodawcę, bądź poprzez powołanie do spadku lub uczynienie na jego rzecz zapisu, wówczas przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Osobami zobowiązanymi z tytułu zachowku są osoby, które uzyskały przysporzenie majątkowe od spadkodawcy, a mianowicie:
- spadkobiercy powołani do dziedziczenia,
- osoby, na rzecz których spadkodawca ustanowił zapis windykacyjny,
- obdarowani darowizną doliczoną do spadku.
Dwie ostatnie grupy odpowiadają jedynie w granicach uzyskanego wzbogacenia.
Zaznaczyć trzeba, iż uprawniony do zachowku w pierwszej kolejności powinien dochodzić swoich praw od spadkobierców. Dopiero, gdy nie jest w stanie zaspokoić się z ich majątku, wówczas może skierować swoje roszczenia do pozostałych osób zobowiązanych – najpierw zapisobierców, a następnie – obdarowanych.
W jaki sposób dochodzi się roszczenia z tytułu zachowku?
Roszczenia z tytułu zachowku dochodzi poprzez wniesienie pozwu o jego zapłatę do Sądu ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeśli nie da się go ustalić na terenie Rzeczypospolitej Polskiej – do Sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub też jego część.
Jeśli żądanie pozwu nie przekracza kwoty 100 000 zł, wówczas właściwy jest Sąd Rejonowy. W przeciwnym przypadku – Sąd Okręgowy.
