Wydane przez Sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stwierdza istnienie oficjalnych spadkobierców oraz przypisuje im konkretne udziały w masie spadkowej. Czy więc możliwa jest jego zmiana, a jeśli tak, to jakie niesie to za sobą skutki prawne?
Zgodnie z Orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2019 r. Sygn. akt II CSK 722/17 w myśl art. 679 § 1 k.p.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów rozdziału k.p.c. poświęconego stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego.. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Nie powinno wywoływać kontrowersji, że postępowanie wszczęte na podstawie art. 679 § 1 k.p.c. jest w stosunku do pierwotnego postępowania ostwierdzenie nabycia spadku, postępowaniem samodzielnym i w istocie postępowaniem o stwierdzenie nabycia spadu. Wynika to z treści zdania pierwszego in fine tego przepisu oraz z treści § 3 cytowanego artykułu. Nie budzi również wątpliwości okoliczność, że ma ono charakter wznowieniowy. Na tym tle – w szczególności, gdy chodzi o zakres wznowienia – pojawiły się rozbieżności w judykaturze w powiązaniu z treścią art. 524 k.p.c.
Podkreślenia wymaga, że w dawniejszej judykaturze uważano, że uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie może żądać wznowienia tego postępowania z powodu pozbawienia go możności działania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1994 r., III CZP 40/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 210).
Warto wiedzieć, że prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku tworzy domniemanie prawne, iż osoba, w nim wskazana jest spadkobiercą. Jego uchylenie bądź zmiana możliwa jest tylko w ściśle określonych przypadkach.
Uchylenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z urzędu
W pewnych sytuacjach następuje to z urzędu, co oznacza, że Sąd działa z własnej inicjatywy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, następuje to w przypadku późniejszego uchylenia postanowienia o:
- uznaniu spadkobiercy za zmarłego,
- stwierdzeniu jego zgonu,
jeżeli to właśnie na ich podstawie stwierdzone zostało nabycie spadku albo zarejestrowany został akt poświadczenia dziedziczenia.
Uchylenie wskazanych orzeczeń następuje:
- w razie przeprowadzenia dowodu, że osoba uznana za zmarłą, albo co do której nastąpiło stwierdzenie zgonu, pozostaje przy życiu,
- jeżeli osoba taka zjawi się osobiście w Sądzie i wykaże swoją tożsamość.
Zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku na wniosek
Zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku dopuszczalna jest tylko w sytuacji, gdy istnieją dowody, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku:
- nie jest spadkobiercą lub
- jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony.
Wymienione przypadki mogą mieć miejsce, na przykład gdy zostanie odnaleziony nieznany testament sporządzony przez spadkodawcę lub okazał się on nieważny. Nastąpi to także w razie odnalezienia innych spadkobierców, którzy nie brali udziału w postępowaniu o nabycie spadku, gdy uznano jednego ze spadkobierców za niegodnego dziedziczenia lub też stwierdzono istnienie umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Musisz wiedzieć, że dowód taki może zostać przeprowadzony tylko i wyłącznie w specjalnym postępowaniu o zmianę stwierdzenia nabycia spadku, które wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej.
Zaznaczyć jednak trzeba, iż osoba, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy:
- opiera je na podstawie, której nie mogła powołać w tym właśnie postępowaniu,
- wniosek w tym przedmiocie złoży przed upływem roku od dnia, w którym uzyskała taką możliwość.
W razie uchybienia wskazanym warunkom, wniosek zostanie przez Sąd oddalony.
Wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku może zostać złożony w każdym czasie, nie jest on więc ograniczony żadnym terminem.
Sądem właściwym w takiej sprawie jest Sąd, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Jakie są skutki prawne złożenia wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?
W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu wydanym w tym przedmiocie, Sąd:
- dokonuje jego zmiany i
- stwierdza nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
Dodać trzeba, iż opisywane przepisy stosuje się odpowiednio do:
- zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz
- stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Po uprawomocnieniu się postanowienia uchylającego lub zmieniającego postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, Sąd niezwłocznie:
- wpisuje je do Rejestru Spadkowego.
- zawiadamia o jego wydaniu Krajową Radę Notarialną.
